“In den laatsten tijd is het voorgekomen”, aldus Secretaris-Generaal Schrieke van het Departement van Justitie op 9 juli 1942, “dat de naamgeving aan pasgeborenen door de ouders in dezen zin wordt misbruikt, dat daarin door een opeenhooping van aan het jongste verleden herinnerende persoonsnamen een politieke gezindheid tot uiting wordt gebracht.”
De Duitse bezetter, zo klonk het dreigend, zou dit als een “ongewenschte demonstratie” beschouwen, die haar zou noodzaken “tot het nemen van maatregelen tegen de demonstranten”. En de ambtenaren van de burgerlijke stand die deze namen registreerden zouden als medeplichtig worden beschouwd. De gemeenten moesten zulke ouders hierop wijzen, en als deze niet wensten toe te geven, dan diende de betrokken gemeente het departement van Schrieke daarvan op de hoogte te stellen.
Waarschijnlijk omdat er gemeenten informeerden, om welke namen het dan wel mocht gaan, volgde op 8 oktober 1942 een nieuwe circulaire van Schrieke. Die werd nu specifieker. Het ging om de namen Juliana, Wilhelmina en Bernarda. Als ouders meerdere van deze namen aan hun baby gaven, dan mocht er maar één in de geboorteakte komen te staan.
Of de oekase het door de bezetter gewenste effect gehad heeft, is voor ‘opeenhopingen’ niet vast te stellen. Voor enkelvoudige voornamen kunnen we echter kijken naar de voornamenbank van het Meertens Instituut. Voor de voornaam Wilhelmina zien we dan een toename vanaf 1944, voor Juliana fluctuaties op hoog niveau in de oorlogsjaren, en voor Bernarda een grotere populariteit dan ooit vanaf 1942. De grafiek wat betreft de jongensnaam Bernhard piekte bovendien opnieuw in de tweede helft van de oorlog, na een dalletje in ’42.
De conclusie mag zijn dat qua enkelvoudige namen de “ongewenste demonstraties” voort bleven duren. Ook qua naamgeving boden Nederlanders verzet.
Harry Perton
Bron:
De circulaires van Secretaris-Generaal Schrieke van Justitie zijn te vinden in RHC Groninger Archieven, Toegang 1776: Provinciaal Bestuur van Groningen, inv.nr. 4081: Burgerlijke stand algemeen, submap verboden naamgeving.
Loket voor lief en leed 
HUUBgoud gezegd:
nooit geweten dit… bijzonder verhaal dus.
Utrechtse gezegd:
Ooit, niet lang na de val van de muur, ontmoette ik een zekere Kirsten uit Leipzig, ze was van na de bouw van de muur. Ik vroeg haar welk geloof haar ouders van huis uit hadden gehad, ze heette immers naar Christus. Zijzelf had geen geloof en wist van geen vernoeming. Wel bekende ze dat de helft van de meisjes in de klas Kirsten hadden geheten.