Sunterniklaas, Sinterniklaas, Sint Nicolaas

De echte verjaardag van Sinterklaas, 6 december, is natuurlijk een uitgelezen dag om wat aandacht te schenken aan de noordelijke familie Sunterniklaas, Sinterniklaas, Sint Nicolaas, Sintniklaas, Niklaas en Nicolaas.

Gister schreef Geert Sines op zijn weblog een stukje over de naamgeving van deze familie, die oorspronkelijk bestond uit veenarbeiders en dagloners. Via Lippenhuizen in het Friese Opsterland belandde ze eind 18e eeuw in Leek. Voor 1826 gebruikt ze nog niet de varianten van de familienaam, die dan alsnog aangenomen lijkt. Maar volgens Sines heeft die naam niets te maken met de heilige kindervriend. “Het meest waarschijnlijk is”, schrijft hij, “dat een bijnaam veranderde in een familienaam”.

Waarbij je je kunt afvragen of een herkomst uit Sint Nicolaasga niet in de rede ligt. Van veenarbeiders is namelijk bekend dat ze met de vervening meetrokken en dat lijkt ook wel een beetje het geval bij deze familie.

Zie voor het veel uitgebreidere verhaal en een beknopte genealogie het weblog van Geert Sines.

Uitstapje naar Amerika

Hoe belangrijk een juiste geboorte-akte kan zijn, wordt deze dagen in de Verenigde Staten aangetoond.

Uitzending gemist 12

De uitzending van de vorige week over opoe Tjadens:

Uitvindster van de rollator

 

Wist u dat de rollator een Groningse uitvinding was? Ja, het is echt zo. De uitvindster was in de jaren 1932 – 1935, toen ze op 106-jarige leeftijd stierf, tevens de oudste inwoner van Nederland.

Om haar evenwicht te bewaren liep ze altijd achter een verbouwde kinderwagen de stad door. Elke dinsdag ging ze zo naar de bloemenstalletjes op de Vismarkt. En dan legde men speciaal voor haar het verkeer even stil, zodat ze rustig en veilig kon oversteken.

In de uitzending van Loket voor Lief en Leed van vanavond (dinsdag 22 maart 2011) staan wij ook even stil bij deze ‘opoe Tjadens’. Allereerst haar naam. Daar was iets mee, die blijkt eigenlijk niet te kloppen. En hoe grondiger we haar doopceel lichten, hoe meer raadsels we tegenkomen. De uitvindster van de rollator blijkt zodoende omgeven met mysteries…

Nader kennis maken met deze legendarische en indertijd zeer geliefde stadsfiguur? Kijk dan vanavond  naar de nieuwe aflevering van ’t Loket voor Lief en Leed op TV Noord. De uitzending begint om ongeveer half zeven, maar wordt daarna ieder uur herhaald. Wij wensen u veel kijkplezier!

Voorlijk Veendam

Bij het invoeren van de Burgerlijke Stand was Veendam haantje de voorste. De eerste acten hier dateren van 1 maart 1811, dat is vroeger dan in enige andere Groninger gemeente. Zelfs landelijk schijnt Veendam voorop te hebben gelopen. De eerste akten uit Amsterdam, bijvoorbeeld, dateren pas van enkele dagen later.

Opmerkelijk is ook, dat men in Veendam meteen al werkte met voorgedrukte formulieren. Een grote rol in die voorlijkheid van Veendam speelde de verlichte, invloedrijke en moedige Jan Remees Modderman (1778 – 1834). Over hem gaat het vanavond (dinsdag 1 maart) met name in aflevering 9 van het Loket voor Lief en Leed. Modderman, een telg uit een vermogende doopsgezinde ondernemersfamilie die molens en scheepswerven in en om de stad Groningen bezat, maakte een bestuurlijke carrière na de Bataafse Revolutie van 1795. Hij klom op tot het op een na hoogste niveau in de provincie, en speelde een grote rol bij het binnenhalen van de Russische kozakken, eind 1813. In tegenstelling tot wat je misschien zou verwachten, daalde daarna zijn ster.

De rubriek Loket voor Lief en Leed is onderdeel van het raamprogramma ‘Noord Vandaag Het Vervolg’ en zal omstreeks 18.30 uur beginnen. Elk uur wordt de uitzending herhaald.

 

Beeldhouw(st)er

 Het is niet het bekendste beeld in de stad Groningen, maar toch zullen veel mensen de Zittende Jongeling op het Emmaplein wel kennen. Net als een Bacchante in het Groninger stadhuis, is het gemaakt door Fré Jeltsema (1879 – 1971).

Aan deze indertijd nationaal vermaarde beeldhouwer is morgen (dinsdag 24 januari) Loket voor Lief en Leed op TV Noord gewijd. Waarbij onder meer zijn opmerkelijke geboorte-akte in beeld zal komen. Na zijn geboorte werd Jeltsema namelijk als meisje aangemerkt, een aanduiding die in 1906, via een gerechtelijke procedure, zou worden gewijzigd. Omdat Jeltsema toen al grote opgang maakte met zijn werk, veroorzaakte die geslachtsverandering nogal wat deining in de pers.

Jeltsema was het kind van een grote boer in Uithuizen, waar hij ter wereld kwam op de Polderboerderij, die hij later zou erven. Hij volgde meerdere kunstopleidingen, eerst in Groningen en vervolgens in Amsterdam, en won in 1902 de Prix de Rome voor beeldhouwkunst, waarmee hij (toen nog zij) stage kon gaan lopen bij kunstenaars die in Parijs en Rome werkten, zoals Leenhoff en Pander.

Volgens zijn biografen heeft de geslachtsverandering Jeltsema niet geschaad. Hij was sindsdien minder geneigd tot depressiviteit en zijn meest productieve jaren braken aan. In die tijd kwamen bovendien zijn bekendste beelden tot stand, zoals een vrouwenfiguur met spiegel aan de gevel van het Haagse Vredespaleis, en het beeld van Johan de Witt bij de Gevangenpoort in Den Haag.

Naast grote beelden ontwierp Jeltsema ettelijke penningen, zoals de prijspenning voor  Prix de Rome-winnaars, en een huldigingspenning bij de overdracht van het Museum Mesdag in Den Haag door de schenkers H.W. en Sientje Mesdag.

Veel van zijn werk maakte hij in een atelier dat zijn Haagse beschermvrouw Geesje Mesdag-van Calcar, schoonzus van H.W. Mesdag en weduwe van Taco Mesdag, speciaal voor hem had laten bouwen. In haar testament noemt ze hem haar “pleegzoon”. Na haar dood erfde hij haar huis, kunstschatten, en het grootste deel van haar geld. Hierdoor, en doordat hij de boerderij in Uithuizen verkocht, kon hij het zich veroorloven als een rentenier te gaan leven. Omdat er intussen enige kritiek op zijn werk was geuit, waar hij minder goed tegen kon, viel hij als beeldhouwer stil.

De rubriek Loket voor Lief en Leed is onderdeel van het raamprogramma ‘Noord Vandaag Het Vervolg’ en zal omstreeks 18.30 uur beginnen. Elk uur wordt de uitzending herhaald.

Webmuseum Mesdag – Van Calcar