Familienamen: van Klöne naar Kluin en Klune

In ca. 1803 komt het echtpaar Johann Hermann Klöne en Catharina Maria Eilermann met hun vijf kinderen vanuit Gehrde, een dorpje ten noorden van Osnabrück, naar Nederland. Zij vestigen zich in het Groningse Zuidbroek.

Hun kinderen zijn:

• Johann Heinrich geboren 25 april 1791,
• Catharina Marie geboren 5 december 1792,
• Catharina Adelheit geboren 30 december 1794,
• Maria Adelheit geboren 20 april 1801 en
• Johann Gerhard geboren 23 november 1803.

Alle kinderen worden in Gehrde geboren en daar in de Evangelisch-Lutherse Kerk gedoopt. Twee zoontjes zijn een paar jaar vóór hun vertrek naar Nederland, kort na elkaar en zeer jong, overleden.

In Zuidbroek wordt op 24 augustus 1808 nog een dochter, Anna, geboren.

Catharina Maria Eilermann overlijdt te Zuidbroek op 18 december 1826, 60 jaar oud. Na het overlijden van zijn vrouw keert Johann Hermann Klöne terug naar Duitsland en vestigt zich te Lingen. Wanneer en waar hij is overleden is niet bekend.

De drie oudste dochters van Johann Hermann en Catharina Maria trouwen alle drie.

Catharina Marie trouwt op 21 mei 1819 te Scheemda met Geert Hindriks Bult, geboren Nieuwolda 1 oktober 1794, overleden Nieuw Scheemda, gemeente Scheemda 14 januari 1867, zoon van Hindrik Geerts Bult en Harmke Harms Hensing. Zij wordt in diverse aktes behalve Klöne, ook Klone, Klune, Kleine, Kluin en zelfs Pluin genoemd. Met haar voornamen is ook nog al eens gesjoemeld: in plaats van Marie of Maria staat er soms Margaretha of Margrietha. Zij overlijdt te Nieuw Scheemda, gemeente Scheemda op 9 januari 1860.

Catharina Adelheit trouwt op 4 mei 1816 te Termunten met Jan Garbrands Smith, geboren Woldendorp, gemeente Termunten 7 juni 1795, aldaar overleden 4 juli 1856, zoon van Garbrant Jans Smith en Klare Hiltjes. Zij staat in de Nederlandse aktes nergens met de naam Klöne genoemd en ook haar voornamen worden niet vermeld; ze staat beschreven als Aaltje Harms, Aaltje Harms Kleun of Klein. Zij overlijdt te Woldendorp, gemeente Termunten op 7 oktober 1868. De zoektocht naar haar heb ik beschreven in Roots@Groningen 2009, jaargang 16 no. 2.

Maria Adelheit trouwt op 7 december 1832 te Sappemeer met Hendrik Jager, geboren Kleinemeer, gemeente Sappemeer 14 april 1808, overleden Sappemeer 28 september 1849, zoon van Aaldrik Hendriks Jager en Marijke Jans. Na het overlijden van Hendrik trouwt ze op 30 april 1852 te Sappemeer met Kars Frederiks Wormnest, geboren Sappemeer 11 april 1802, aldaar overleden 8 april 1862, zoon van Frederik Jans Wormnest en Jantje Kars Hidding. Zij komt in de aktes meestal voor met de achternaam Kloene, soms is het Kleun. Zij overlijdt te Sappemeer op 11 april 1868.

De naamsveranderingen van Klöne naar Kluin en Klune doen zich voor bij de zonen Johann Heinrich en Johann Gerhard.

In de huwelijksakte van 10 oktober 1818, als Johann Heinrich Klöne te Nieuwolda trouwt met Lummechien Rijkels Prins, geboren Noordbroek 14 november 1795, overleden Siddeburen 10 september 1827, dochter van Rijkel Hindriks Prins en Foegien Hindriks Lubberts, wordt hij Hindrik Harms Kleun genoemd. Zijn vader wordt in deze akte eveneens Kleun genoemd. Zowel bruidegom als bruid verklaren niet te kunnen schrijven en tekenen met een kruisje.

Het paar krijgt vijf kinderen, drie zonen en twee dochters.

Het oudste kind Harm, wordt geboren te Nieuwolda op 5 december 1818. De ambtenaar van de Burgerlijke Stand noteert de achternaam zoals hij het verstaat: Kleun. Ook als Harm trouwt, eerst met Antje Schröder en later met Jeltina de Vries, wordt hij in de huwelijksaktes Kleun genoemd. Ook Harm verklaart niet te kunnen schrijven. Zij kinderen Geessien, Hendrik en Grietje krijgen allemaal bij hun geboorte de naam Kleun. Hendrik, de enige die de naam door had kunnen geven emigreert op 34-jarige leeftijd en ongehuwd naar Noord Amerika. Onder welke naam hij daar door het leven is gegaan is niet bekend.

Het tweede kind, Foegchien, geboren te Slochteren 10 september 1820, wordt ingeschreven met de naam Klein. Als ze op 31 augustus 1844 trouwt met Harm Klaassens Hammenga, wordt haar achternaam opgegeven als Kluin, als vader wordt Hendrik Harms Kluin opgegeven, met als aantekening dat hij ook wel Hendriks Harms Klein wordt genoemd, en moeder Lummechien wordt ook wel Lammechien genoemd. Ook bij haar tweede huwelijk, met Remmert Johannes Reinigert, wordt Foegchien Kluin genoemd. Ook in deze huwelijksakte de aantekening dat de vader ook wel Klein wordt genoemd.

Het derde kind van Johann Heinrich en Lummechien, Rikelt, soms ook geschreven als Riekelt of Riekel, wordt geboren te Siddeburen op 26 december 1822. Hij krijgt de achternaam Kluin. Ook in zijn huwelijksakte, Ten Boer 4 december 1851, met Aaffien de Vries wordt hij Kluin genoemd, evenals in zijn overlijdensakte Toornwerd, gemeente Middelstum, 2 maart 1905. Ook al zijn kinderen krijgen de achternaam Kluin.

Het vierde kind van Johann Heinrich en Lummechien, Maria, wordt geboren te Siddeburen op 30 augustus 1824. Zij overlijdt ongehuwd te Slochteren op 1 oktober 1883 en heeft steeds de naam Kluin gehad.

Het vijfde kind en tweede zoon, Hindrik, wordt geboren te Siddeburen, gemeente Slochteren op 6 oktober 1826. Hij krijgt de achternaam Kluin. Ook in zijn huwelijksakte, Scheemda 26 juli 1851, met Elssijn Pape, wordt hij Kluin genoemd, evenals in zijn overlijdensakte , Scheemda, 10 februari 1856. Zijn zoon en enig kind Hindrik, krijgt ook de achternaam Kluin. In de overlijdensakte van Lummechien wordt Johann Heinrich weer Hindrik Harms Kluin genoemd, hij geeft opnieuw aan niet te kunnen schrijven.

Johann Heinrich wordt in het doopbewijs dat ter gelegenheid van zijn tweede huwelijk uit Duitsland naar Nederland werd gestuurd, Kloene genoemd. Hij trouwt op 6 juni 1833 te Noordbroek met Arendje Reinders Glas, geboren Borgercompagnie, gemeente Zuidbroek, 29 december 1799, overleden Zuidbroek 17 februari 1867, dochter van Reinder Jakobs Glas en Etjen Tjapkes Koning. Ook zijn vader wordt in deze akte Kloene genoemd. Bruidegom en bruid verklaren beiden niet te kunnen schrijven.

Als later, in hun vóór hun huwelijk geboren zoon Reinder wil trouwen, wordt zijn vader in de wettigingsakte van 7 augustus 1857 Hindrik Harms Kluin genoemd en ook Reinder gaat dan verder door het leven met de naam Kluin.

Hindrik Harms Kluin en Arendje Reinders Glas krijgen behalve hun zoon Reinder, nog vijf kinderen, twee jongens en drie meisjes, waarvan één levenloos geboren wordt, Noordbroek 23 oktober 1835.

De tweede zoon, Geert, geboren Noordbroek 18 februari 1833 wordt slechts 8 jaar, hij overlijdt Noordbroek 6 mei 1841. Zowel in zijn geboorte- als in zijn overlijdensakte wordt de vader Hindrik Harms Kluin genoemd, zodat ook Geert de naam Kluin meekreeg.

Geert heeft een tweelingzusje, Fenje. Ook zij wordt in de geboorteakte, de huwelijksakte, Muntendan 22 september 1887 met Pieter Roelfs Molema, en in haar overlijdensakte, Muntendam 20 november 1902, steeds met de achternaam Kluin aangeduid. Uit dit huwelijk zijn geen kinderen geboren. Als ze wegens diefstal een gevangenisstraf krijgt opgelegd, staat ze in het register van de strafgevangenis te Groningen als Fenna Kluun geregistreerd. Fenje leeft vóór haar huwelijk met Pieter Roelf Molema samen met Jan Mulder. Uit deze verhouding worden vijf kinderen geboren. Drie ervan krijgen de naam Kluun en de andere twee Kluin.

De derde zoon van Hindrik Harms en Arendje, Jakob, geboren Noordbroek 18 november 1838 krijgt de naam Kluin. Ook in de huwelijksakte, Noordbroek 10 juni 1865 met Aaltje Buurke en in zijn overlijdensakte, Slochteren 17 december 1911 is zijn achternaam Kluin. Ook de kinderen van Jakob krijgen de naam Kluin.

Het derde dochtertje van Hindrik Harms en Arendje, Ettje, geboren Noordbroek 21 augustus 1841, wordt ook Kluin genoemd. Ook in haar huwelijksakte Nieuwolda 16 mei 1868, met Hendrik Brust en in haar overlijdensakte, Nieuwolda 13 november 1911 heet ze Kluin.

Bij de aangifte van de geboorte van zijn kinderen, zowel uit zijn eerste, als uit zijn tweede huwelijk, en ook bij de huwelijken van de kinderen, verklaart

Hindrik Harms Kluin steeds niet te kunnen schrijven, soms tekent hij met een kruisje in plaats van met zijn naam.

Hoewel Johann Heinrich Klöne, in Nederland meestal bekend onder de naam Hindrik Harms Kluin, bij diverse gelegenheden anders is genoemd: Kloene, Kleun, Klein, blijft uiteindelijk de naam Kluin kleven.

Omdat hij niet kon schrijven en waarschijnlijk ook niet kon lezen, kon hij bij diverse gelegenheden ook niet controleren of de ambtenaren van de Burgerlijke Stand zijn naam juist noteerden. Johann Heinrich zal de achternaam Klöne waarschijnlijk wat kortaf uitgesproken hebben als Kleun, en mede door zijn Duits-Gronings accent heeft dat bij de ambtenaren als Kluin geklonken. Per slot van rekening was Kluin in Groningen een bekende naam.

En zo ontstonden er door de twee huwelijken van Johann Heinrich Klöne, alias Hindrik Harms Kluin, twee nieuwe geslachten Kluin.

De jongste broer van Johann Heinrich Klöne wordt in Duitsland gedoopt met de naam Johann Gerhard.

Als hij op 27 juni 1835 te Ten Boer wil trouwen met Jantje Luddes Havinga, geboren Thesinge, gemeente Ten Boer 23 juli 1807, dochter van Ludde Izebrands Havinga en Trientje Jans Vredevoogd, woont zijn vader Johann Hermann Klöne weer in Duitsland, in Lingen. In het Duitse document waarin deze toestemming geeft voor het huwelijk van zijn zoon, wordt de naam Klöne als Kloene geschreven, en met deze naam wordt Johann Gerhard ook in de huwelijksakte vermeld.

In het certificaat van de Nationale Militie staat hij beschreven als Geert Harms Kleune en wanneer hij door de rechtbank in Groningen wegens diefstal wordt veroordeeld, staat hij in het register van het Huis van Arrest te boek als Geert Kluin. In de akte van overlijden staat hij beschreven als Johannes Kleun.

Johann Gerhard Klöne of Geert Harms Kloene  en Jantje Luddes Havinga krijgen zeven kinderen, vier zonen en drie dochters. Eén van de dochtertjes komt levenloos ter wereld, Thesinge, 10 juni 1839.

Het tweede meisje, Trientje, wordt maar anderhalf jaar, geboren Thesinge 23 oktober 1845, aldaar overleden 27 april 1847. In haar geboorteakte wordt ze Kleune genoemd en in haar overlijdensakte Kloene.

Ook het derde dochtertje, Catharina Maria, leeft maar kort. Zij wordt geboren te Groningen op 2 februari 1849 en overlijdt aldaar op 18 oktober 1855. Zowel in haar geboorteakte als in haar overlijdensakte wordt ze Kleun genoemd.

De eerste zoon van Geert Harms en Jantje Luddes, is Ludde. Hij wordt in dit artikel als laatste beschreven.

De tweede zoon, is Harm, geboren Thesinge, gemeente Ten Boer 7 december 1836. In zijn geboorteakte wordt hij Kloene genoemd, maar als hij als zestienjarige wegens diefstal wordt veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf die hij in Rotterdam uitzit, wordt hij Harm Kluin genoemd. Ook wanneer hij later tot twee maal toe wegens bedelarij tot Veenhuizen wordt veroordeeld (één maal voor zeven maanden en één maal voor een jaar en vier maanden), is zijn naam weer Harm Kluin. Waar hij na zijn laatste ontslag uit Veenhuizen op 6 april 1878 is gebleven en waar en wanneer hij is overleden, is niet bekend.

Het derde zoontje, Hindrik, geboren Thesinge 6 augustus 1840 en daar op 24 november 1841 overleden, wordt bij de geboorte aangegeven onder de naam Kloene, maar bij zijn overlijden is de naam Kloen.

Het vierde zoontje, ook Hindrik genaamd, geboren Thesinge 25 augustus 1842, overleden Groningen 28 november 1925, wordt bij de geboorte ingeschreven als Kloene. In de loop der jaren wordt hij enkele malen wegens ‘het zich in kennelijken staat van dronkenschap op den openbaren weg bevinden’ tot een korte gevangenisstraf veroordeeld. Daarbij wordt hij afwisselend Hendrik Kluin -hij ondertekent met H. Kleune-, Hendrik Kloene -hij ondertekent met H. Kloene- genoemd, en één keer geeft hij op niet te kunnen schrijven. In zijn overlijdensakte wordt hij weer Hendrik Kloene genoemd. Hij is ongehuwd gebleven.

De oudste zoon van Johann Gerhard Klöne en Jantje Luddes Havinga, Ludde, geboren Thesinge, gemeente Ten Boer 26 september 1835, wordt in de geboorteakte ingeschreven met de naam Kloene.

Als jongen van zeventien jaar wordt hij wegens diefstal tot drie maanden cel veroordeeld, daarbij wordt hij Lute Kluin genoemd en in het certificaat van de Nationale Militie staat hij als Ludde Klune beschreven.

Evenals zijn broer Harm wordt ook Ludde enkele malen wegens bedelarij veroordeeld tot een verblijf in het bedelaarsgesticht in Veenhuizen. Daarbij staat hij geboekt als Ludde Kluun.

Als hij op 29 augustus 1875 in Groningen trouwt met Alida Overspiegel, staat hij in de huwelijksakte als Ludde Klune vermeld. Tijdens zijn huwelijk wordt hij enkele malen veroordeeld wegens het zich in kennelijke staat van dronkenschap op de openbare weg bevinden en een enkele keer wegens inbraak. Daarbij staat hij afwisselend te boek als Kluin, Klune of Kloene; hij ondertekent zoals hij in het document wordt genoemd. Bij zijn overlijden op 21 april 1886 wordt hij weer Ludde Klune genoemd.

Alida Overspiegel heeft, als zij met Ludde Klune trouwt, al een zoontje: Johannes Adrianus, geboren Groningen 27 januari 1872. Bij het huwelijk van zijn moeder met Ludde krijgt hij de achternaam Klune.

Ludde en Alida krijgen nog een dochtertje, Jantje, geboren Groningen 27 maart 1876. Zij wordt in haar geboorteakte Klune genoemd en gaat als zodanig verder door het leven.

Ludde Klune geeft aan Alida’s zoontje Johannes Adrianus de naam Klune door. Johannes Adrianus op zijn beurt krijgt acht kinderen, waarvan drie zonen die allen de naam Klune hebben doorgegeven.

En zo ontstond uit de naam Klöne, via Kloene, Kloen, Kleune, Kluin en Kluun  uiteindelijk het geslacht Klune.

De jongste dochter van het echtpaar Johann Hermann Klöne en Catharina Maria Eilermann, Anna, is de enige van  de kinderen die in Nederland is geboren, in Zuidbroek op 24 augustus 1808.

Als ze omstreeks 25 jaar is, gaat ze samenwonen met haar geliefde Friederich Ludwig Coldeweij, geboren Verden, Duitsland, 21 oktober 1802, zoon van Joachim Coldeweij en Johanne Georgine Ernestine Hörmann.

Friederich Ludwig was uit het Duitse leger gedeserteerd en naar Nederland gevlucht. Als hij met Anna had willen trouwen, dan had hij zijn geboortebewijs uit Duitsland moeten laten komen en zou dan gearresteerd en berecht kunnen worden. Zijn leven in Nederland moet hij zonder ‘papieren’ en als statenloze doorbrengen.

In hun ‘vrije huwelijk’, zo zal men hun samenleven waarschijnlijk hebben genoemd, krijgen Anna en Friederich Ludwig zes kinderen, drie meisjes en drie jongens, waarvan één levenloos ter wereld komt te Sappemeer op 15 september 1843. In de overlijdensakte van dit kind wordt de achternaam van Anna als Kleune gespeld.

Het eerste kind en oudste dochter van Anna en Friederich Ludwig, is Sophia Juliana, geboren Martenshoek, gemeente Hoogezand 2 maart 1834. De geboorte wordt aangegeven door Albertje Jogchums Visser, misschien een buurvrouw? Anna’s achternaam wordt in de geboorteakte Klöne genoemd. Sophia Juliana krijgt dus de achternaam Klöne, ze trouwt te Hoogezand op 29 mei 1857 met Kasper Hindriks Scholtens. In de overlijdensakte van haar echtgenoot wordt ze Juliana Koldeweij genoemd. Ze overlijdt te Sappemeer  op 12 januari 1908. Zowel in haar huwelijksakte als in haar overlijdensakte is de naam weer Klöne.

De tweede dochter, Maria Hermina, wordt geboren te Sappemeer, 23 november 1835. Friederich Ludwig geeft zijn dochter zelf aan als ‘geboren uit hem en zijne huishoudster Anna Kleune’. Desondanks gaat Maria Hermina verder door het leven met de achternaam Coldeweij en niet, zoals te verwachten was met de naam Kleune. Op 3 december 1859 trouwt ze te Sappemeer met Berend Pestman. Maria Hermina overlijdt op 16 november 1907 in het Academisch Ziekenhuis te Groningen. Zowel in haar huwelijksakte, in de overlijdensakte van haar echtgenoot, als in haar eigen overlijdensakte is haar achternaam Coldeweij.

De derde dochter is Cornelia Frederika, geboren Sappemeer 13 september 1845 en aldaar overleden op 4 oktober 1851. Haar geboorte wordt weer door Friederich Ludwig aangegeven. Nu wordt in de geboorteakte niet vermeld dat hij de vader is en ook niet dat Anna zijn huishoudster is, alleen dat hij bij de geboorte aanwezig was. Anna’s achternaam wordt nu gespeld als Klöene. Ook in de overlijdensakte van het meisje wordt de naam op deze manier vermeld.

De eerste zoon van Friederich Ludwig en Anna, Georg Ernst, wordt geboren te Tripscompagnie, gemeente Muntendam op 12 juli 1838. Friederich Ludwig, in deze geboorteakte met de vernederlandste namen Frederik Lodewijk genoemd, doet zelf aangifte en verklaart dat de moeder Anna Herman Kleun is en hijzelf de vader, ‘schoon niet door huwelijk aan elkander verbonden’. Georg Ernst krijgt officieel dus de achternaam Kleun. Of hij zich zo is blijven noemen, of misschien Coldeweij of Klöne als achternaam heeft gevoerd, is niet na te gaan. Volgens familieoverlevering is hij als jonge jongen naar zee gegaan en heeft men nooit meer iets van hem vernomen.

De tweede zoon, Hermann Gerhard, wordt geboren te Tripscompagnie, gemeente Muntendam op 6 juni 1840. Vader Friederich Ludwig komt zelf weer aangifte van de geboorte doen. Volgens de geboorteakte is de moeder Anna Hermann Klöne en de vader onbekend. Hermann Gerhard trouwt te Sappemeer op 5 juni 1869 met Jantje ter Veer. Hermann Gerhardt overlijdt te Sappemeer 8 november 1879. Ook in zijn huwelijksakte en zijn overlijdensakte wordt de naam als Klöne gespeld.

Hermann Gerhard en Jantje krijgen vijf kinderen: Anna Juliana, Harm, Maria, Lodewijk Jan, en Antje. De achternaam van alle vijf kinderen is Klöne.

Hoewel de achternaam van Anna Klöne in de diverse aktes nogal eens verschillend werd geschreven: Klöene, Kleune, Kleun, is het dank zij het feit dat in de geboorteakte van zoon Hermann Gerhard de naam als Klöne werd geschreven, deze naam voor de tak Klöne gehandhaafd is gebleven.

 De achternaam van Johann Hermann, waarmee dit stuk begon, was Klöne, zijn vader echter noemde zich Klönne. Zijn oudere broer en één van zijn jongere broers en zijn zuster werden ook Klöne genoemd, maar een jonger broertje, dat zeer jong overleed, stond te boek als Klähne. Van twee andere broers werd de naam als Kläne geschreven.

Ook in Duitsland keek men vroeger dus niet zo nauw met de schrijfwijze van namen.

De variatie in schrijfwijzen van een naam maken een genealogisch onderzoek niet gemakkelijk, maar aan de andere kant toch ook wel weer boeiend.

H.A. Suerink-Klöne